Jan Brokken - De gloed van Sint Petersburg

Russisch en Westers, luisterrijk en afschrikwekkend !

 

 

'Eerst verguisd, dan lange tijd ontkend en vernederd,

om tenslotte bejubeld te worden:

het is het lot van menig kunstenaar geweest in deze stad.'

Als je op je zeventiende de gedichten van Anna Achmatova leest en op je vijfentwintigste met een Solsjenitsyn-baard door het communistische Leningrad wandelt, dan moet de fascinatie voor de Russische wereld groot zijn. Deze laatste loopt inderdaad als een rode draad door het leven van Jan Brokken. In het ouderlijke huis in Rhoon stonden de Dostojevski's in de boekenkast, later in Amsterdam kwam pianist Youri Yegorov op zijn pad en voor en na waren er zijn reizen naar het oosten die leidden tot de publicatie van Baltische zielen en De kozakkentuin. En nu is er De gloed van Sint-Petersburg.  

In dit boek over de relatie tussen mens en stad en vooral kunstenaar en stad, voert de auteur coryfeeën op zoals: Anna Achmatova, Ruslands grootste dichteres, de schrijvers Nabokov, Toergenjev en de grote Fjodor, de componisten Rachmaninov, Tsjaikovski, Stravinsky... en andere onsterfelijken. In de gloed van paleizen en kathedralen ligt een wereld van contrasten, tegenstellingen tussen praal en pracht aan de ene kant en ploeterende, gekwelde burgers aan de andere. Onder het meedogenloze oog van de tsaar of, later, dat van Stalin, huiverden intellectuelen en kunstbeoefenaars. Sommigen werden naar een strafkamp of een ver buitenland gestuurd, anderen weggehoond en gebroodroofd. Wie de wurgende sfeer niet meer aankon week uit naar Berlijn, Parijs of Sorrento zonder ooit nieuwe wortels te vinden. 'Het is alsof de beklemming uit de muren stoomt', hoor je Jan Brokken zeggen. Net als de stad balanceert ook hij tussen betovering en verschrikt terugdeinzen.


Winters Sint-Petersburg: het Kunstkameramuseum aan de Neva 
© Shutterstock

Een betere gids op deze citytrip kun je je moeilijk voorstellen. Niet alleen zijn historisch inzicht maar ook zijn talent voor muziek, beeldende kunst en natuurlijk literatuur maakt Jan Brokken tot een uitzonderlijk gecultiveerde man. '...bij iedere stap komt een boektitel bij me op of zingt een melodie door mijn hoofd', zo benoemt hij zijn wandelingen. 'Het is bijna gekmakend, ik zou op één en hetzelfde moment vijf dingen willen doen.' Hij leert je observeren en luisteren, plaatst œuvres in tijd en ruimte, tussen traditie en stijlbreuk, tussen oproer en oorlog. Hij tekent ook het beeld van een opstandige stad die hardnekkig naar het Westen blijft kijken, naar de door de Sovjet-autoriteiten zo gehate burgerlijkheid. En hoewel bij deze confrontatie tranen en bloed vloeien, gaat de creativiteit met de overwinning lopen. Wie concertzalen, musea en boekhandels bezoekt, weet dat deze zege duurzaam is!

Laat je meevoeren door de eruditie van deze Amsterdammer en door de Russische melancholie die zo diep is als een groot glas wodka! Jan Brokken is altijd op zoek naar een ziel, die van plekken, mensen, pianoklanken of dichtregels. Dat hij instaat is dat wezen ook tot het zijne te maken, blijkt uit de slotzin van De gloed van Sint-Petersburg. Dankzij dit empathische vermogen wordt de lezer zijn medereiziger en legt hij de lat voor zijn collega's op olympische hoogte!


Quotering: ****½

Uitgegeven bij Atlas Contact - 2016