8 mei 2015

Dertig dagen - Annelies Verbeke

 Over de illusie van vluchten !
 

'Mensen zijn opgehouden met oordelen,
ze roddelen alleen maar.'
 
Alphonse en Kat zijn, op een incidenteel akefietje na, een gelukkig stel. Ze hebben de stad geruild voor het West-Vlaamse platteland waar zij thuis als vertaler werkt en hij, de Senegalese migrant, verfklussen opknapt en de kora bespeelt. Alphonse is iemand die goed kan luisteren en graag weloverwogen raad geeft. Zijn motto 'je doet wat je kunt en wat je gelukkig maakt', zorgt voor een makkelijke omgang met zijn medemensen. Hij breekt het ijs tussen buren, brengt een gekwetste naar de spoedeisende hulp, sust schuldgevoelens en helpt een auteur met een writer's block. 'Zijn kleur is de soutane van de geestelijke, het beroepsgeheim van de psychiater', zo benoemt Kat de sociale rol van haar partner. Maar hoe lang kun je gelukkig zijn en slaap je 'als in een broedmachine' zonder 'gruwelijke dromen'? Hoe lang kan Alphonse 'een figurant zijn die een onverwacht decor in rijdt'?

Kora spelen is de grote liefde van Alphonse.
Het West-Afrikaanse instrument produceert sprankelende klanken.
Dertig dagen is een roman over mensen zoals ze zijn, hier en elders, vroeger en nu, met hun vooroordelen en zwakheden maar ook met hun vrijgevigheid en liefde voor elkaar. Terwijl de media doorgaans de nadruk leggen op 'een samenleving in verandering', klinkt op deze bladzijden de gedachte door dat er niets nieuws onder de zon is. Het beeld van het dertienduizend jaar oude onderaardse woud in Zuid-Afrika dat de natuurelementen trotseert, is veelzeggend. Ook het sterven van de tirailleurs sénégalais, de koloniale troepen die de Fransen als kanonnenvoer gebruikten tijdens WO I, vertoont veel gelijkenis met de erbarmelijke omstandigheden van de aangespoelde asielzoekers vlak over de grens in Noord-Frankrijk.

Om het stuntelende individu en de soms wrange werkelijkheid te vertellen, bedient Annelies Verbeke zich van een wat laconieke stijl met een absurdistische toets. Een erg leuke vondst is het hoogbegaafde jongetje dat Maori haka's uitvoert en precies weet wat de kreten betekenen. Als je wilt kun je er ook het idee in vinden dat kinderen niet in grenzen en kleuren denken. Vaak laat de auteur de details het verhaal vertellen. Zo lees je ook het gebrek aan respect voor de gesneuvelde tirailleurs sénégalais in de fout gespelde namen op hun graven.

Een 'tirailleur sénégalais' tijdens WO I
Dit is een boek over werelden die elkaars echo zijn: Noord en Zuid, man en vrouw, heden en verleden, leven en dood, goed en kwaad, fictie en realiteit... Ze worden getoond aan de hand van een camera die plaatjes schiet en dan wegdraait. Het observerende en afstandelijke oog van de lens licht een sluier op maar kruipt niet diep in de personages. Niet willen oordelen, lijkt het uitgangspunt te zijn. Het is een manier van filmen waar je van kunt houden... of niet. Hoe dan ook, het feit dat je geen innerlijke worsteling met keuzes te zien krijgt, zorgt voor een sfeer die je lang niet altijd naar het puntje van je stoel duwt. In het voorlaatste hoofdstuk, na een reis door de mankementen van de beschaving, hoort Alphonse een stem in zijn binnenste zeggen: 'Het is goed zoals het is.' Op dat moment zie je opnieuw het beeld voor je van de soutane en de maatschappelijke struisvogelpolitiek van katholieke priesters.
 
Dertig dagen speelt op een plek aan het einde van de aarde waar cafés samen met hun uitbaters overlijden en waar toch de hele wereld naar toe komt. Deze roman moet het hebben van bespiegelingen over deze en andere tijden en hoe de mens die stuurt en ondergaat. Die reflecties zijn vaak, maar niet altijd, prikkelend. Dit boek is meer een parabel dan een aanvaring met de condition humaine. Alleen aan het slot krijg je een echte confrontatie te zien. Dan begrijp je dat het motto 'je doet wat je kunt en wat je gelukkig maakt' aantrekkelijk klinkt maar moeilijk te handhaven is. Anders gezegd: het leven is niet maakbaar!
 

Quotering: ***½

Uitgegeven bij De Geus - 2015

De boeken van Annelies Verbeke