Angst voor de oppervlakte
'Iets wat ontbreekt kun je niet denken,
je kunt er alleen iets omheen bedenken.'
Precies willen verwoorden wat je wil vertellen, is voor een auteur een terugkerend gevecht. Het is een strijdbijl die hij moet hanteren en tegelijkertijd uit het zicht van de lezer moet houden. Alleen als je afstand neemt van De onderwaterzwemmer, zie je het werktuig liggen, ergens onder de slurf van een draaikolk. Maar voor het zover is voert P.F.Thomése je de nacht in, de nacht boven een verraderlijke rivier, de nacht in een kinderziel, de nacht van een dolende volwassene, de Afrikaanse sterrennacht.
Als een Nederlandse verzetsman en zijn zoon op geheime missie naar de overkant van de stroom zwemmen, slaat het noodlot toe. Alleen de jongen bereikt de andere oever. Terwijl hij ronddoolt in een onbekend dorp, maken paniek en ongeloof zich van hem meester. 'Hij wil niet dat de nacht verdwijnt, niet met zijn vader erin.' De jonge Martin raakt compleet het noorden kwijt en wordt verteerd door schuldgevoelens. In dit eerste deel van De onderwaterzwemmer klinkt Thoméses stem zo krachtig als die van een karakteracteur in een theatermonoloog (Lees eens een passage hardop!). Preciezer verwoorden wat je wil vertellen is niet mogelijk...
Als een Nederlandse verzetsman en zijn zoon op geheime missie naar de overkant van de stroom zwemmen, slaat het noodlot toe. Alleen de jongen bereikt de andere oever. Terwijl hij ronddoolt in een onbekend dorp, maken paniek en ongeloof zich van hem meester. 'Hij wil niet dat de nacht verdwijnt, niet met zijn vader erin.' De jonge Martin raakt compleet het noorden kwijt en wordt verteerd door schuldgevoelens. In dit eerste deel van De onderwaterzwemmer klinkt Thoméses stem zo krachtig als die van een karakteracteur in een theatermonoloog (Lees eens een passage hardop!). Preciezer verwoorden wat je wil vertellen is niet mogelijk...
 |
| Dorpsvrouwen in Burkina Fasso |
Dertig jaar later gaat Martin met zijn vrouw naar West-Afrika. Ze willen een plattelandskind bezoeken dat door de school van Victorine financieel geadopteerd is. Hiermee plaatst Thomése zijn hoofdfiguur in een onbekende, chaotische context, een omgeving die hem nog angstiger maakt dan hij al is. De psychisch beschadigde man is bang om los te laten en bang voor open einders. Hij is een verkrampte, apathische fatalist. 'Hij weet niet hoe hij moet terugkeren in de bewoonde wereld'. Victorine houdt hem vast, zoals een vader een kind vasthoudt. Omdat het gat in zijn hart voor gespletenheid heeft gezorgd voelt Martin warmte voor wie dichtbij is en wantrouwt hij de anderen. Als de reis een onverwachte wending neemt, heeft hij een beklemmende déjà vu. Maar hoe maakbaar is het leven?
De hand van de auteur veroorzaakt een flinke tegenstroom: telkens als je een bladzijde wil omkeren houdt een onzichtbare kracht je vinger tegen. Een nieuwe pagina wil zeggen dat woorden, die je niet wil loslaten, verdwijnen. Al gauw begin je op Martin te lijken, 'verdwijnen' en 'loslaten' zijn begrippen die je onrustig maken. Zinnen als 'Het verleden is geen land van gevonden voorwerpen, het is een verhaal dat je niet meer rond krijgt,' wil je niet laten gaan.
Net zoals de onderwaterzwemmers aan het begin van de vertelling met een flinke teug lucht in de longen de rivier induiken, zo lijkt dit boek in één ademtocht geschreven te zijn. Alleen grote auteurs kunnen je die illusie geven. Voor beginnende schrijvers met ambitie kan dit vakmanschap erg ontmoedigend werken. Scriptoren zoeken naar het juiste beeld, het nauwkeurigste woord, de perfecte gedachte. Velen komen een heel eind, sommigen raken de wolken aan... en daarboven heb je P.F.Thomése. In De onderwaterzwemmer vindt hij een geslaagde balans tussen taalesthetiek, zintuiglijkheid, en beschouwing. Het is een spiegelverhaal over machteloze boosheid, bedenken maar niet geloven, ongestorven doden en 'één seconde die niks is maar alles wordt'. Met deze roman nestelt het thema van de verdwenen mens en de stuurloze achterblijver zich nog dieper in zijn oeuvre.
Toch is een boek ook net iets meer dan een verleidende binnenkant. In een tijd van kille schermcultuur mag de vormgeving van deze nieuwe Thomése met een pluim gaan lopen! De hardcover, het stemmige groen van de stoffen rug en het aangeslagen gelaat omringd door zilvervisjes kijken je nog lang na. Voor de lezer is loslaten echt geen optie!
De hand van de auteur veroorzaakt een flinke tegenstroom: telkens als je een bladzijde wil omkeren houdt een onzichtbare kracht je vinger tegen. Een nieuwe pagina wil zeggen dat woorden, die je niet wil loslaten, verdwijnen. Al gauw begin je op Martin te lijken, 'verdwijnen' en 'loslaten' zijn begrippen die je onrustig maken. Zinnen als 'Het verleden is geen land van gevonden voorwerpen, het is een verhaal dat je niet meer rond krijgt,' wil je niet laten gaan.
 |
| Cuba vormt het sluitstuk van deze roman. © Narezz |
Toch is een boek ook net iets meer dan een verleidende binnenkant. In een tijd van kille schermcultuur mag de vormgeving van deze nieuwe Thomése met een pluim gaan lopen! De hardcover, het stemmige groen van de stoffen rug en het aangeslagen gelaat omringd door zilvervisjes kijken je nog lang na. Voor de lezer is loslaten echt geen optie!
Quotering: *****
Uitgegeven door Atlas Contact - 2015
