19 april 2015

Hanneloes Pen - Een gegeven leven

Niet klagen maar dragen ! 
 
 
'7.5 gulden (premie) voor elke aangegeven jood.'

Bereid zijn je eigen leven te geven om dat van een ander te kunnen redden, is een bijna niet te vatten idee. Toch zijn er heel wat voorbeelden van mensen die dit offer met grote vanzelfsprekendheid brengen. Dat kan een arts in de frontlinie van een hedendaags conflict zijn of een verzetsvrouw tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Een gegeven leven vertelt het verhaal van Geertje Pel-Groot, een boerenkind uit de Zaanstreek dat in 1916 met fabrikantenzoon Wijbrand Pel trouwt en een comfortabel bestaan opbouwt. Beiden hebben een doopsgezinde achtergrond waarin ethiek en zelfstandig denken centraal staan. 'Heb je naaste lief zoals jezelf', heeft de kerk hen geleerd. Als de Duitse bezetting van Nederland een feit is, staat bij de Pels tussen woord en daad geen zweem van twijfel. Ouders en kinderen engageren zich in illegale activiteiten, zoals het wegsluizen van kandidaat-onderduikers.

Het kleurrijke centrum van hedendaags Zaandam
© Microtoerisme
Als de dochter en schoonzoon van Geertjes vriendin Rebecca naar het buitenland willen vluchten, moet er een gastgezin gevonden worden voor baby Marion. Omdat de familie Pel altijd bereid is om huis en hart open te zetten voor onfortuinlijken, heeft het joodse meisje meteen een onderkomen. Maar geluk raakt soms op. Politieagent, NSB-er en jodenjager, Hendrik van der Kraan, spiedt graag de buurt af en laat zijn oog vallen op Mappie, zoals het kind met het zwarte haar genoemd wordt. Geertje, die in de vooroorlogse crisisjaren gewend was om op de markt over de prijs van een zeemleren lap te onderhandelen, denkt dat ze het wel op een akkoordje kan gooien met de Gestapo. Dat lukt haar voor even maar uiteindelijk komt ze voor een drastische keuze te staan. Die zorgt ervoor dat ook voor haar de treinen gaan rijden...

Naast het uitwerken van de hoofdlijn, besteedt Hanneloes Pen terecht aandacht aan de emotionele schade die Marion oploopt door van onderduikadres naar onderduikadres te gaan en op driejarige leeftijd haar biologische ouders in de ogen te moeten kijken zonder hen te herkennen. De hechtingsjaren van het kind zien er chaotisch uit. Oorlog is meer dan verraad, deportatie en dood. Het is ook verder leven met psychisch puin en de opdracht om eeuwig dankbaar te zijn.  

Overlevenden van kamp Ravensbrück (april'45)
©  Rode Kruis
In Een gegeven leven wordt duidelijk gemaakt dat er in extreme situaties mensen zijn die verdienen en anderen die verliezen. Het woord 'geven' in de titel heeft ook een héél andere kant. Onder de oorlogsverdieners had je lui zoals Hendrik van der Kraan, die premies opstreek voor elke verklikte jood en graaide in de inboedel van op transport gestelde stadsgenoten. Verdieners waren ook kampbewakers die promoveerden op hun wreedheid en kampoversten die een villa met uitzicht cadeau kregen. Bij de verliezers waren zij die opstonden tegen de verdierlijking van de mens en wie het aan mazzel ontbrak. Hanneloes Pen heeft goed begrepen dat zowel bij deze grootse als bij de groteske daden een ingehouden vertelstem hoort.

Hoewel dit een individueel verhaal van uitzonderlijke moed en altruïsme is, past het in een lange rij van verzetsdaden waarvan de meeste anoniem zijn. Door de spots te richten op de donkere krullenkop van Mappie en de sadistische kapo's in de concentratiekampen, wordt iedereen die in de oorlogsjaren zijn nek uitstak, uit het duister gelicht. Deze dwarsliggers namen het woord gotspe over van hun jiddische medeburgers!

Een gegeven leven is bovendien, na Jacoba van Tongeren, het tweede boek over een verzetsvrouw dat in korte tijd verschenen is. Daarmee wordt recht gedaan aan de heldenstatus van deze vrouwelijke kanjers!


Quotering: ****

Uitgegeven bij Atlas Contact - 2015

De boeken van Hanneloes Pen