Barry Smit - Tahrir

 Barsten in het front !

 

'Meningen leiden tot idealen en idealen leiden tot puinhopen.'
 

Slechts korte tijd dekte de naam Arabische Lente de lading. Autoritaire regimes vielen van hun voetstuk, vrijheidstrijders wisten wat ze niet meer wilden en begrepen min of meer wat er in de plaats moest komen. Dankzij hun enthousiasme en met de ondersteuning van het Westen zou die nieuwe maatschappij wel van de grond komen. Dat was de teneur... Intussen weet iedereen waartoe het omkeren van deze bladzijden geleid heeft.

In zijn roman Tahrir stuurt Barry Smit zijn hoofdkarakter door de revolutionaire gebeurtenissen heen. 'Amsterdam is een toestand' zegt de ik-persoon wat verveeld. Als de kans zich voordoet vertrekt hij zonder aarzelen naar het gistende Caïro om campagnetrainingen te geven. Het Nederlandse team vult de opdracht op een politiek correcte manier in: er worden technieken aangeleerd zonder inhoudelijke bemoeienis en alle clubs - van liberalen tot moslimbroeders - worden uitgenodigd. De cursisten leren kritisch naar hun organisatie kijken, een toespraak schrijven, debatteren... Als de lesgever zich aangetrokken voelt tot de vrijgevochten Maryam, slaat de twijfel over zijn relatie met de Nederlandse Tessa toe. Maar hoeveel bewegingsruimte geeft een ultraconservatieve, laaggeletterde samenleving aan eigenzinnige individuen? Zowel voor de doorsnee actievoerder als voor het verliefde stel wordt het persoonlijke al gauw politiek en het politieke persoonlijk. Zo klinkt overal ter wereld de taal van de revolutie. En na de dromen komen de onafwendbare keuzes...

Demonstratie op Tahrir
© Zeinab Mohammed

Naast de sfeertekening van een miljoenenstad ('...je kon de smog bijna met je handen uit de lucht scheppen.') met hoestende taxi's, Indische vijgenbomen, discobootjes op de Nijl en zedenmeesters voor appartementencomplexen, zet Barry Smit een heldere achtergrond neer. Hij noemt man en paard: de haatbaarden die terroristen als martelaars vereren, de intimidatietechnieken en moordpartijen van het leger, de enge keuze tussen seculier en religieus fascisme, de gehersenspoelde burgers die in iedere buitenlander een spion of zionistische infiltrant zien, de paranoia en de verdeel- en heerspolitiek.

Hoewel achtergrondstoffering een roman voedt, is de context zelf geen dragende factor. Daar heb je de geest van de personages voor. En op dat vlak wringt het schoentje. Hoewel de ik-persoon midden in een aardbevingsgebied geplaatst wordt, zie je een man met weinig introspectie en vooral een armoedige gevoelswereld. Dat de auteur veel moeite heeft met het neerzetten van karakters merk je ook aan beide vrouwen die het aan identiteit ontbreekt. Het is bijgevolg onduidelijk waarom de centrale figuur twijfelt tussen de ene en de andere vriendin. De socio-politieke situatie lijkt de enige scherprechter te zijn.

Eén van de vele slogans op Tahrir
© Ramy Raoof

Net als bij veel journalisten die fictie gaan schrijven, stel je vast dat deze vroegere voorlichter van het Binnenhof te uitleggerig en te beschrijvend is. Je loopt als het ware mee met een registrerende camera. Bovendien weet hij de spanningsboog niet vast te houden. In plaats van het touw strak te trekken, maakt hij, halfweg en in het tweede deel van het verhaal, uitstapjes naar de piramides van Gizeh en het archeologisch museum in Caïro... bezoeken die niets toevoegen aan het dilemma van de hoofdpersoon. Ook de passages die zich in Nederland afspelen, brengen - behalve het vooruitzicht op een parlementaire carrière - geen noodzakelijke elementen aan.

Tahrir is, in weerwil van het onderwerp, een klinisch boek waarin de ziel van de verteller niet in beweging komt. Die laatste neemt waar en rationaliseert. Dat kun je moeilijk innerlijke beleving en ontwikkeling noemen. En vlakke karakters zijn dodelijk voor een roman! Jammer dat de intelligente en taalvaardige tekstschrijver deze fictiekans niet heeft kunnen grijpen.


Quotering: **½

Uitgegeven bij Atlas Contact - 2015

De boeken van Barry Smit