Een eigen nest voor het koekoeksjong !
'Alsjeblieft, MoA (moeder op afstand), laat me met je praten, dacht ze,
terwijl bloed en tranen door haar vingers sijpelden.'
Voor Nederlandstalige romans over de invloed van het katholieke geloof op het leven van individuen moet je, om evidente redenen, in Vlaanderen zijn. De nestor van dit genre is nog steeds Aster Berkhof. In 1978 verscheen zijn trilogie over de na-oorlogse familie De Stobbelaere. Met begrip maar ook met bitterheid tekent hij de roomse mores die autoritair regeren over relaties, toekomstperspectieven en persoonlijke keuzes. Met De stilte van Thé gaat een Hollandse auteur, zij het op geheel eigen wijze, in zijn voetsporen.
 |
| Scriptors Berkhof-relict © Scriptor |
De carrière van politiek journaliste Sophie Keller staat helemaal op de rails. Met haar gevoelsleven is het anders gesteld. Het is niet omdat je pijnlijke herinneringen achter een deurtje in je hoofd verbergt, dat het rustig wordt in je ziel. In haar ervaringsrugzak zit niet alleen een hardhandige stiefvader ('Kinderen die willen krijgen voor de billen.') maar ook een biologische moeder die alle schepen achter zich verbrand heeft door tot een zwijgende kloosterorde toe te treden. Als Sophie fysiek en mentaal in mekaar stort, houdt 'de dubbele doodsverklaring' geen stand. Ze moet en zal haar echte moeder Theodora aan het praten krijgen, haar dwingen tot een verklaring. Na tientallen jaren moet de grote waaromvraag eindelijk eens gesteld worden. 'Desnoods ruk ik u die sluier af en druk een vlijmscherpe doornenkroon op uw hoofd,' zo gaat haar innerlijke stem tekeer. De enige manier om tot bij Thé te geraken is zich opgeven voor een retraite, een bezinningsperiode voor leken, binnen de muren van het convent in de Eifel. Daar vindt het afstandskind een verwarrende spiegel van haar jeugd terug, wordt ze geconfronteerd met een gemeenschap waar ze tegelijkertijd wel en niet bij hoort.
Marie de Meister heeft aan deze roman veel zorg besteed. De tijdgeest, de katholieke denkbeelden en bijbehorende moraal, de geplogenheden in het klooster, de poldernatuur (een tweede spiegel van Sophies verleden), beschrijvingen en beschouwingen... worden met veel zin voor precisie en detail uitgewerkt. Zo duidt ze de stilte bij de nonnen door de geluiden te benoemen: het ruisen van het habijt, het tikken van de sleutelbos tegen de kralen van de rozenkrans, het zjierp, zjierp van de spekzolen van de sandalen... Een andere opvallende vondst is het introduceren van de brieven die de jonge Thé aan haar oudere, ingetreden zus schreef. Op die manier kan de zwijgende moeder-non zichzelf blijven en krijgt de lezer toch zicht op haar persoonlijkheid en motivatie. Dat die brieven aan het eind van het verhaal een ontroerend maar ook, wat de geloofwaardigheid van het hoofdpersonage betreft, wezenlijk element aanreiken, is een compliment waard! De informele geloofsbelijdenis van de kritische Sophie is dan weer minder overtuigend.
 |
| Klooster Maria Frieden in Dahlem, Duitsland Zwijgende orde van de Trapistienen © httpwww.wereldpagina.nlindex.phpDahlem |
De rijkdom van De stilte van Thé bestaat vooral uit de vragen die het boek oproept. Zijn we een product van onze genen of van onze opvoeding? Kun je iemand toebehoren? Welke betekenis heeft het geloof voor 'de onderzoekende geest van de moderniteit'? Wat doe je met vragen waarop je geen antwoord krijgt? En de rode-draad-vraag: staat het recht op privacy boven het afleggen van verantwoording? Dit laatste gegeven leidt onvermijdelijk naar de ethische kant van Thé's drastische besluit, een keuze waarover opvattingen mogen uiteen lopen. Voor de brevierbidsters, die hoofdbrekende kwesties graag in de handen van de Heer leggen en van mening zijn dat de mens niet de maat van alle dingen is, zijn de antwoorden veel makkelijker te vinden dan voor onafhankelijke denkers. Hoewel dit alles boeiend reflectiemateriaal oplevert, moet je toch vaststellen dat aan het einde van deze vertelling de bespiegelingen over elkaar heen buitelen en de roman getransformeerd wordt in een essai. Less is more mag je dan zeggen! Fictie schrijven gaat over het verwerken van ideeën, niet over het houden van een college.
De stilte van Thé toont aan dat het katholieke geloof mystieker, ongrijpbaarder is dan het protestantisme. In het noorden van de Lage Landen hebben de godvruchtigen de religie naar de aarde toegehaald. Ook vergeleken met de Berkhof-trilogie is dit boek spiritueler. Dat heeft alles te maken met de tijd waarin beide werken geschreven zijn. In de jaren '60-'70 woedde er een felle ontvoogdingsstrijd waarbij de nieuwe generatie het paapse harnas van zich af wierp. Toch mag dit Vlaamse familie-epos - misschien in een hertaalde versie - opnieuw uitgegeven worden! Het verleden is tenslotte nooit voorbij!
Quotering: ****
Uitgegeven bij Ambo Anthos - 2016
