Péter Gárdos - Ochtendkoorts

Overleven is geloven in illusies !

'Maar mijn vader had in die tijd

belangrijker zaken aan zijn hoofd dan zijn leven.'

Als één van Lili's vingers niet even bewogen had bij de bevrijding van het nazikamp waar ze stervende was, dan was er geen relatie geweest tussen haar en Miklós, dan waren er geen liefdesbrieven in de handen van Péter Gárdos gedrukt en was er geen zoon geweest om dit aangrijpende verhaal op te schrijven! 'Soms was het lot de taaien genadig', zegt een stem in dit boek.

Wanneer Miklós, die Bergen-Belsen overleefde, na de oorlog in een Zweeds opvangkamp verzorgd wordt en röntgenfoto's duidelijk zijn over de zéér beperkte levensverwachting van de Hongaar, gaat hij niet zitten somberen maar onderneemt hij actie. Omdat hij in de tijd die hem rest een partner wil vinden, schrijft hij lotgenotes aan die elders in Zweden opgevangen worden. Uit die correspondentie komt Lili tevoorschijn. Hoewel het water tussen hen behoorlijk diep is - kampregels, gezondheidstoestand, weinig reisgeld - blijken ze allebei over een koppige doelgerichtheid te beschikken. Wie een concentratiekamp overleeft schrikt niet van de alledaagse wereld!

In het Duitse krijgsgevangen- en concentratiekamp Bergen-Belsen

werden 70.000 mensen omgebracht.

© Jessica Spengler 

In Ochtendkoorts spelen brieven een hoofdrol. Ze zijn niet alleen de getuigen van een tijdgeest maar ook de motor van een ontluikende liefde. Hun kracht ligt in het prikkelen van de verbeelding, het opvoeren van het verlangen en het onderhouden van de spanning die de man-vrouw-communicatie kenmerkt. In een tijd van Skype en selfies zou Lili bijna zeker zijn afgeknapt op de uitgemergelde Miklós met het metalen gebit. Door die brieven en ook de Hongaarse kranten, die twintig dagen onderweg zijn, loopt er een prettige traagheid door dit verhaal.  

Opvallend en eigenlijk verbijsterend is de mentale kracht van de kampslachtoffers, de hoofd- én nevenpersonages van dit boek. Op een enkeling na, iemand die de dood van zijn geliefde niet kan verwerken, rennen ze sneller het leven in dan hun broodmagere benen hen kunnen dragen. Houvasten hierbij zijn kameraadschap (die ontroerende proporties kan aannemen), zang en dans, het maken van gedichten, een nieuw maatschappijmodel dat socialisme heet... en, je bent niet voor niets Hongaar, partijtjes schaak. Hoop en toekomstgerichtheid zijn hun drijfveren, ook al moeten ze daarvoor in illusies geloven.

Boedapest: zicht vanuit Pest op Buda

©  Scriptor

Ochtendkoorts is doorgaans lichtvoetig verteld, balancerend tussen laconieke ernst en relativerende knipoogjes. Het snaakse gedrag van Miklós en zijn kameraden maakt de omstandigheden voor hen en de lezer draaglijk. Ze roken stiekem sigaretjes, verzinnen leugentjes om bestwil, doen aan fototrucage en breken de dossierkast van de dokter open. Over de oorlogsgruwelen zwijgen ze. Die neemt de schrijver-zoon, op momenten die daarom vragen, wel in de mond. Met eenzelfde ernst toont hij het gevecht van Lili met haar joodse identiteit en de verontwaardiging van haar vriend over zijn status in het opvangtehuis. 'Wat was hij hier eigenlijk? Een patiënt? Een vluchteling? Een dissident? Een tijdelijke gast?' Het lijkt wel een protest van een hedendaagse bewoner van een asielzoekerscentrum.

Hoewel de stijl van Péter Gárdos de sfeer en de gemoedsgesteldheid in deze autobiografische roman tot hun recht laat komen, zit de filmregisseur (die hij ook is) de auteur wat in de weg. Zijn literaire camera zwenkt een beetje nerveus van scène naar scène. Op die manier moet de lezer te snel afscheid nemen van een beleving of een beschouwing. Ondanks deze vertelhaast is Ochtendkoorts een eerbetoon aan de veerkracht van de mens die het leven wegsleept voor de poorten van de dood!          


Quotering: ****

Uitgegeven bij Ambo Anthos - 2016