Alexandr Skorobogatov - Portret van een onbekend meisje

Geluk is altijd kortstondig !

 

 

'Twee mensen, ook al zijn ze nog zo jong,

is het niet gegeven hetzelfde te dromen.'

 

Als je opgroeit in een mistroostig Sovjet-Russisch provinciestadje, blijft je blik misschien sneller dan elders hangen bij de puurheid van een jong meisje. Dat overkomt de ik-figuur in dit boek. Sasha is dan bijna veertien. Hoewel zijn moeder wetenschapper is en zijn vader een afwezige regisseur, woont hij in een wijk met straatgevechten, drankmisbruik en kindermishandeling. Pas als de sneeuw gesmolten is kan hij ontsnappen aan ‘de muffe kelder’, struinen door de bossen en gaan vissen in de rivier. Wegkijken van de grauwheid kan ook, en nog beter, door zich helemaal over te geven aan Katia, aan ‘haar schoonheid die te groot is om op te nemen’. Het meisje is amper enkele maanden ouder. 

 

Ondanks de tegenwerking van haar ouders, gaan de tieners volledig in elkaar op. ‘Iedereen werd een vreemde voor mij, en alles werd onnodig voor mij, alles behalve zij,’ hoor je de jongen zeggen. Door dit overrompelende gevoel, kan de fysieke liefde niet lang op zich laten wachten. Achter de rug van de volwassenen om worden plekjes gezocht waar Sasha zich kan overgeven aan ‘haar sneeuwwitte huid’ en ‘haar fijne blauwe aders met zijn lippen kan beroeren’. Het ligt voor de hand dat het onvermijdelijke gebeurt: Katia wordt zwanger. Deze overtreding van de sociale regels zorgt voor een pijnlijke aanvaring met een ruwe, zelfs meedogenloze maatschappij.

 

Zicht op Moskou
© Pixabay

Maar Alexandr Skorobogatov kijkt niet alleen kritisch naar de socio-politieke omgeving, ook zijn hoofdpersonage lijdt aan kleinmenselijkheid. Dat heeft last van jaloerse bezitsdrang, egocentrisme, vormen van ontrouw… En Katia is, op haar beurt, niet alle vertrouwen waard. Het eeuwig terugkerende thema van het verlies van de onschuld en ons aller gevecht met de ontgoocheling hierover, wordt door deze Russische Antwerpenaar op een poëtisch-rauwe of ironische manier onder woorden gebracht. Als de innerlijke duisternis te groot dreigt te worden, pakt hij uit met speelse dialogen die de gesprekspartner én de lezer op het verkeerde been zetten.

 

Ondanks het rustgevende verteltempo hangt er een permanente dreiging over Portret van een onbekend meisje. De zuipschuiten, zoals beide vaders, een medereiziger op de trein, de kluizenaar bij de rivier en tal van andere verloederde figuren, fungeren als onheilsprofeten. Dit is een verhaal over levensmedailles met twee onafscheidelijke kanten. Wanneer de ik-figuur en zijn meisje een idyllische zomerdag in de natuur beleven, eindigt die met een barbaarse ontmoeting. En even voordien heeft Katia gezegd: ‘Ik denk dat dit de gelukkigste dag van mijn leven is’. Het is een beladen zin die niet meer goeds belooft dan de duikvlucht van de havik op zoek naar zijn prooi. Deze schrijver kan met zachte taal fijne snaren raken maar ook hard uithalen! 

 

Op andere momenten klinkt de auteursstem directer en bozer. Dan richt Alexandr Skorobogatov zijn pijlen op carrière-opportunisten, vadsige boeren op de staatsboerderij, burgers zonder verantwoordelijkheidszin, klikspanen in het studentenmilieu… Zij die de normen en waarden bepalen noemt hij ‘zielloze wezens zonder fantasie, humor of zelfstandigheid’. Als de iets oudere Sasha een maand burgerdienst op het platteland moet doen, spuwt hij zijn venijn: ‘Met vrachtwagens werden we naar allerlei velden gebracht, waar de(zelfde) kolchozearbeiders, die zo hard de hulp van het studentenvolk nodig hadden, in het malse jonge gras lagen, van de ochtend tot de avond zelfgestookte alcohol achteroversloegen…’.  

Het Russische platteland
© www.liveinternet.ru

Portret van een onbekend meisje is een vertelling over verantwoordelijkheid en schuld, keuzes en gevolgen, zin en zinloosheid, en vooral over trouw zijn aan jezelf in een onvoorspelbare wereld. Van de verloren gewaande puurheid blijft er uiteindelijk toch nog iets over... een aardse versie waarmee de mens het moet doen maar die hij zelf in de hand heeft. 

De toonzetting van deze roman roept een verwantschap op met de iconen uit 19de eeuwse Russische literatuur: Dostojevski, Gorki, Tolstoi, Tsjechov… en Gogol naar wie de schrijver in de titel verwijst. Portret is Gogols kortverhaal over een hebberige keuze die de hoofdpersoon duur komt te staan maar klaagt ook de leegheid en de hypocrisie van de heersende klasse aan. Om van de klassieken en ook van Alexandr Skorobogatov te kunnen genieten, moet je bereid zijn om je van het hedendaagse tempo los te weken en je te laten meevoeren door meanderende gevoelens en scènes. Als je dat kunt, vertellen de breed uitgesponnen reflecties en zelfreflecties je wie het ‘onbekende meisje’ is!

 

Quotering: ****

 

Uitgegeven bij Cossee - 2015