Arita Baaijens - Zoektocht naar het paradijs

Kennis kun je voelen !

'Ik verlang naar een minder kille wereld,

eentje waar ruimte is voor het onzegbare...'
 

Op zoek gaan naar de leegte om het gat in jezelf te vullen, lijkt een contradictorische doelstelling. Toch is dat de opdracht die biologe en spirituele ontdekkingsreizigster Arita Baaijens zichzelf meegeeft als ze naar de Altaj trekt. Deze Centraal-Aziatische streek is een cultureel-historische entiteit die door politieke machten verdeeld werd over Kazachstan, Rusland, Mongolië en China. Dankzij het ongetemde karakter van de regio (met bergreuzen hoger dan 4.000m), hebben de bewoners hun aloude levenswijze en -filosofie in tact kunnen houden. Het zijn nog steeds nomaden die hun vee afwisselend op zomer- en winterweiden laten grazen. Uit hun verbondenheid met de natuur ontstond het sjamanisme, een geritualiseerde geestelijke wereld die geleid wordt door sjamanen, leden van de gemeenschap die in staat zijn contact te maken met het bovenaardse.

Eeuwige sneeuw in de Altaj

© www.jmktour.net

Gesteund door een logistieke ploeg van (elkaar afwisselende) fixers, tolken, paardenbegeleiders en een bevriende Amerikaanse cowboy, trekt de schrijfster in de drie maanden durende Altay-zomer over bergen en door dalen met snel vlietend gletsjerwater, rijdt ze tussen uitgestrekte bloemenvelden en verbeeldt ze zich de wolven en beren in het aangrenzende bos. Mondvoorraad wordt aangevuld met wilde look en rabarber, een gevangen visje en thee van de zwarte bessenstruik. Slapen doet het gezelschap in tentjes, bij familie van de begeleiders, bij herdersgezinnen, vaak ook in een joert (een nomadentent). Ondanks rug- en hoofdpijn als gevolg van de urenlange paardenzit geeft de reizigster geen krimp want expeditieleden, zo wil een ongeschreven wet, klagen niet. Hoewel de omgang met onwillige teamgenoten, die een makkelijke cent proberen te verdienen aan de afhankelijkheid van een buitenlandse, geregeld tot conflicten leidt en ook het noodweer toeslaat, is van opgeven geen sprake. Toch is dit verhaal geen jongensboek maar een zintuiglijke tocht die naar inzicht moet leiden. Gaandeweg verliest ze het besef van tijd, voelt ze zich opgenomen in het universum. Of ze ook Shambhala, het paradijselijke schemergebied met lang levende gelukkige mensen, zal vinden, is de vraag...

In Zoektocht naar het paradijs brengt Arita Baaijens een nagenoeg blinde vlek op de wereldkaart met het grootst mogelijke respect tot leven. Ze tekent het kleine en het grote, de pioenrozen en orchideeën, de sneeuwluipaarden, de licht- en kleurschakeringen, de keelgezangen waarin het landschap reflecteert, de 'bonsaituinen' boven de boomgrens, duizenden jaren oude grafstenen... en vooral de in traditie en tijd gewortelde hooglandbewoners. Hoeveel inzet het overleven in deze barre omstandigheden ook vergt, Altajers plooien niet. Onder druk staan ze wel: aan de randen van hun woongebied lonken hebberige politici, investeerders, tours operators, mijnexploitanten, trofeejagers (steenbokken en beren)...naar rijkdommen waar nomaden niet over onderhandelen. Een minstens even geduchte belager is de klimaatverandering. Hogere zomertemperaturen zorgen voor meer sneeuw in de winter en dus hongerende schapen.

 

Eindeloze bloemenvelden karakteriseren de streek

© hague6185.wordpress.com

Om de Altaj een gezicht te geven heeft de auteur haar buitengewone taalvaardigheid aangesproken! Wil je steeds opnieuw woordvarianten vinden om berg, dal, dier en mens te portretteren en die koppelen aan originele stijlbeelden, dan moet je uit erg goed hout gesneden zijn! Een willekeurige greep uit het aanbod:

- 'uitgeknipte landschappen als coulissen achter elkaar gezet, vouwen (in een overhemd) zo scherp dat je er brood mee kon snijden, het gesnater van smeltwater, een vulkaan die op een zee van ochtendmist drijft, schouders (als) een ophaalbrug, jichtkoude lucht, gekantklost fluitenkruid, muizen zo dik als een opgerolde sok...'
 

Toch stel je vast dat taalcommunicatie en de verbeelding van de lezer hun grenzen hebben. Die laatste kunnen verlegd worden als je over bijbehorende foto's beschikt. Deze (of andere) kiekjes hadden de vertelstem kunnen verrijken:

-de oude moeder die haar jak melkt, een lasso werpende herder, een berenverschrikker, de aankleding van een joert (met wandkleden die een persoonlijk of historisch verhaal vertellen), de flora die elk biologenhoofd op hol brengt, en, waarom niet, 'Barbie', de kokette tolk die niet thuis geeft als er gewerkt moet worden.

In Zoektocht naar het paradijs speurt Arita Baaijens naar de invloed van landschappen op de geest en bijgevolg op de levenswijze en -beschouwing van mensen. De 'onzichtbare maar in werkelijkheid merkbare krachten die de psyche beïnvloeden', noemen de Altajers de 'ee'. Kijkend in deze spiegel treedt de biologe uit 'de strakke denkkaders' van de wetenschap en de Verlichtingsfilosofie. Kennis kan op verschillende manieren vergaard worden en doorgeleerd hebben betekent niet dat je het wezen van de dingen hebt aangeraakt. Daarvoor moet je je zintuigen gebruiken en één worden met de natuur, zo leert ze. Minder spiritueel ingestelde lezers zullen wellicht worstelen met het begrip 'kosmische orde', het beeld van 'sprekende bergen' en het opvoeren van god als weerman. Maar ook de meest rationele lezer vindt geestelijke bagage in dit boek.

Van deze loodzware tocht met extatische momenten blijft heel wat hangen, zeker ook de gedachte dat een Altaj-nomade nooit méér van de natuur neemt dan hij kan gebruiken. Of, zoals de auteur het formuleert: 'Yes we can, zul je niet zo snel horen in dit land van herders en sjamanen'!

Quotering: ****½

Uitgegeven door Atlas Contact - 2016