Colm Toibin - Nora

Tussen oude en nieuwe waarden !

 

‘Zo was het dus om alleen te zijn. 

...het was dit met gelicht anker zwalken in een zee van mensen,

alles merkwaardig zinloos en verwarrend.’ 

In het Ierland van de jaren zestig was het niet gebruikelijk dat vrouwen mannen tegenspraken en dat een jonge weduwe een kleurtje liet aanbrengen in haar grijs wordende haar. De sociale controle van kleinburgerlijke lui herinnerde je voortdurend aan de grenzen van je bestaan. Nora, de vrouw die haar grote liefde Maurice aan een slepende ziekte verloor, en met vier kinderen achterblijft, stelt vast dat ‘haar jaren van vrijheid ten einde zijn gekomen’. In het kleinsteedse, zuid-oostelijk gelegen, Enniscorthy, is niet alleen de goegemeente maar ook de geestelijke overheid nadrukkelijk aanwezig en wordt stichtelijke lectuur zoals die van Teilhard de Chardin gelezen. Dublin is een buitensporige wereld, Londen een andere planeet.
 

Enniscorthy en Blackstairs mountains

© Crispin Purdye

Hoewel Maurice nog steeds als klankbord en toetssteen fungeert, zorgt Nora’s innerlijke kracht ervoor dat ze, voetje voor voetje, haar eigen krijtlijnen uitzet en meer en meer het hoofd biedt aan wat anderen van haar verwachten. Om haar weduwenpensioen aan te vullen neemt ze een baantje bij een paternalistisch bedrijf waar ze niet buigt voor de kantoordragonder juffrouw Kavanagh en het zelfs aandurft om zich bij de recent opgerichte vakbond aan te sluiten, een sociale revolutie waar de bazen, zacht gezegd, niet blij mee zijn. Nora is een overtuigend personage dat twijfelt maar toch doorzet. Ze is een vrouw die vanuit een kwetsbare positie haar nek durft uit te steken! Ook in de opvoeding van haar dochters en zonen is ze non-conformistisch: ze gunt hun de ontwikkeling waarnaar ze verlangen, ze is een moeder die kan loslaten.

‘Het is een kleine stad en die zal je beschermen’, zegt zuster Thomas tegen Nora. De grens tussen bemoeizucht en hulpvaardigheid is dun maar het gedrag van Colm Toibins personages helt over naar mantelzorg in de brede zin van het woord. Deze onverwacht coulante gedachte wordt knap en ontroerend uitgewerkt door de Ierse succesauteur. Met dit autobiografische boek, gebaseerd op het leven van zijn moeder, toont hij aan dat hij zijn geboortegrond een warm hart toedraagt.

In Nora komen de bekende Toibin-thema’s samen: menselijke relaties, familiebanden, eenzaamheid, wortels, creatieve zoektochten en de troost die ze kunnen bieden. In dit recente werk maakt hij ruim plaats voor de muziek. Over Schuberts lied An die Musik zegt hij dat de ‘trage tederheid bij sommige noten’ opvalt, ‘het timbre lieflijk noch hard is maar er merkwaardig tussenin zweeft’ en dat het ‘een ode is aan de muziek en de liefde voor een ander mens’. Nora warmt er haar hart aan!
 

Enniscorthy

© Brian Hodge

Bij de opgevoerde karakters valt het aantal sterke vrouwen op. Dochter Aine is een haantje de voorste als het om het afdwingen van socio-politieke rechten gaat. Zij staat voor het veranderende Ierland. Maar ook haar tante Margeret, zangpedagoge Laurie en quizleidster Phyllis laten de kaas niet van hun brood eten. De jonge Colm werd blijkbaar door sterke vrouwenhanden gekneed.

Colm Toibin heeft weinig woorden nodig om veel te zeggen. Het onuitgesprokene galmt na in je oren. Vertelritme en -toon liggen in het verlengde van de gezapigheid van het platteland, zoals het toen was, en wellicht ook nu nog is. Af en toe is er een scherpe uithaal want Ieren zijn emotionele mensen. En, net zoals de misthorens in de zomer, past de ingehouden melancholie van deze schrijver bij het Ierse plaatje.

Als Nora Toibins moeder is, de weduwe die pal achter zichzelf en haar gezin staat en tegelijkertijd haar kinderen vleugels geeft, dan verbaast het niet dat de zoon goed is terecht gekomen... zo goed dat hij drie keer een Man Booker Prize-nominatie heeft binnengesleept. De prijs winnen met Nora zou het monument voor haar compleet maken!

Quotering: ****½

Uitgegeven bij De Geus – 2015