Sabine van den Berg - Dingen die niet mogen

Wat handen vertellen ! 

 

'Als je bij me wilt blijven, vraag me dan nooit wat ik denk of voel. 
Mijn gedachten zijn van mij.'

Als je in je jonge jaren getuige bent geweest van een vader die vrouw werd, dan kun je je goed verplaatsen in een gezin met onuitgesproken gedachten en gevoelens. Sabine van den Berg neemt die ervaring mee in al haar boeken. Ook het fictieve huishouden in Dingen die niet mogen wordt ondermijnd door heimelijke wrevel en beschuldigingen. Op de Noord-Hollandse boerderij achter de rug van een dijk wonen een stugge boer, een teleurgestelde echtgenote, een vioolspelende zoon en een dochter van veertien die aardt naar haar vader. Steven is mama's jongen en Lineke papa's meisje. Wanneer Lineke verkering krijgt met de broer van een vermoorde tiener legt het mysterie van de onopgeloste misdaad dynamiet onder het landbouwersgezin.

Deze auteur tekent familierelaties en opvoedingsmethodes die niet passen in een pedagogische bijbel. De ouders zwijgen in plaats van te communiceren, de moeder heeft veel moeite met het loslaten van haar zoon ('Je kreeg een kind en je vergat mij', bekent echtgenoot Arend in een zeldzaam openhartig moment) en de vader vertoont een ongezond seksueel gedrag. In hoeverre de man, die zichzelf niet onder controle kan houden, in verband gebracht mag worden met de tien jaar oude lustmoord, is een spookgedachte waarmee de huisgenoten worstelen. De 'dingen die niet mogen' zijn op dit boerenerf talrijk aanwezig! En de lezer vraagt zich af hoeveel druk een familienetwerk aankan.

Om haar vertelling geloofwaardigheid, levendigheid en couleur locale mee te geven, zet de schrijfster meerduidige personages in en strooit ze met beelden. Zo speelt ze met het thema van de handen die een spiegel zijn van de geaardheid van individuen: de knoerten van de onbuigzame boer, de vioolvingers van de fijnzinnige jongen, de mannelijke handen van de stoere dochter. Maar net zoals de persoonlijkheid van mensen kan verrassen, kan uit ongracieuze knuisten verfijnd houtsnijwerk te voorschijn komen. En natuurlijk is er de suggestie dat handen ook kunnen wurgen.


Schapen op een Noord-Hollandse dijk
 © Hans Braxmeier

Sabine van den Berg kijkt met een schildersoog naar haar omgeving. Kleuren, vormen en details kenmerken haar werk. Maar daar knelt ook het schoentje. De veelheid aan fotografische bijzonderheden leidt je af van de innerlijke stem van de karakters, doorbreekt te vaak de flow van de psychologische ontwikkeling en knipt de spanningsboog door. Op die manier wordt de lezer weggerukt uit het verhaal in plaats van er steeds meer in meegezogen te worden. De techniek van het afwisselend beschrijven en beschouwen doet bovendien gekunsteld aan. Het hoofdstuk over de andijvie klaarmakende Aline neigt zelfs naar een mathematische structuur. In een grote roman wordt de toegepaste techniek begraven onder een hecht, vloeiend geheel. Daarnaast bezorgt een topauteur je de illusie dat zijn plotspelers een eigen leven leiden, dat ze hem niet nodig hebben. In 'Dingen die niet mogen' ontmoet je een schrijfster die haar personages angstvallig probeert vast te houden.

En wat gezegd van het eindshot waar ze naartoe heeft gewerkt? Dat het onverwacht en origineel is...zeker! Maar de vraag is of het overeind blijft als logisch gevolg van wat vooraf ging. Gedrag komt altijd ergens vandaan en leidt ergens naartoe. Bij de coherentie van het lange gedeelte in combinatie met het slotakkoord kun je een psychologisch en dus een literair vraagteken plaatsen. Aline en Lineke leggen de bezwarende elementen, die de laatste tijd aan de oppervlakte kwamen, wel heel makkelijk naast zich neer. Bovendien wordt in de opbouwende fase de schijn gewekt van onafwendbaarheid - een krachtig, tragisch romangegeven - die moet plaats maken voor struisvogelpolitiek. Kunst gedijt veel beter bij het onbeheersbare!

 
Quotering: ***

Uitgegeven bij Atlas Contact - 2016